วงดนตรีไทย วงดนตรีไทย ที่ใช้บรรเลงเป็นระเบียบแบบแผนมาแต่โบราณจนถึง ปัจจุบันมีหลายประเภทเช่น วงบรรเลงพิณ วงขับไม้ วงอังกะลุง วงเครื่องกลองแขก วงปี่พาทย์ วงเครื่องสาย และวงมโหรี เป็นต้น ซึ่ง ในที่นี้จะกล่าวถึง วงดนตรีที่ใช้บรรเลงเป็นประจำในปัจจุบันคือ วงปี่พาทย์ วงเครื่องสาย และวงมโหรี
วงปี่พาทย์
วงปี่พาทย์ คำว่า "ปี่พาทย์" หมายถึงการประสมวงที่มีปี่ และเครื่องเคาะ (ตี) ร่วมด้วย สมัยสุโขทัยได้เริ่มมี "วงปี่พาทย์เครื่องห้า" ขึ้นมาก่อน โดยใช้เครื่องดนตรี 5 ชิ้น คือ ปี่ ตะโพน ฆ้อง กลอง ฉิ่ง ต่อมาได้มีวิวัฒนาการมาเป็นลำดับ จนเจริญถึงขีดสุดในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ โดยมีการเพิ่มระนาด เข้าไปในภายหลัง วงปี่พาทย์ในปัจจุบันแบ่งออกได้ 6 แบบ ดังนี้
อ้างอิง
http://www2.udru.ac.th/~musicnote/dontreethai_3.html
เป็นวงปี่พาทย์โบราณที่มีเครื่องดนตรีน้อยที่สุด เป็นวงดนตรีที่ใช้บรรเลงประกอบการแสดงโนราห์ และหนังตะลุง เครื่องดนตรีที่ใช้ในวงดนตรีประเภทนี้ ได้แก่
ปี่นอก
ฆ้องคู่
โทน 1คู่
กลองชาตรี 1 คู่
กรับ
ฉิ่ง วงปี่พาทย์ไม้แข็ง วงปี่พาทย์สามัญสำหรับประกอบการแสดงโขน ละคร ลิเก และบรรเลงในงานมงคลที่มีพิธีกรรม พิธีการ เช่น พิธีไหว้ครูดนตรี นาฏศิลป์ งานทำบุญขึ้นบ้านใหม่ งานบวช เป็นต้น มี 3 ขนาด คือ ปี่พาทย์เครื่องห้า ปี่พาทย์เครื่องคู่ ปี่พาทย์เครื่องใหญ่ ปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องห้า
ู่ ปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องคู่วงปี่พาทย์ชาตรีปี่พาทย์ไม้แข็งเครื่องใหญ่ปี่ใน 1 เลา ปี่นอก 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ระนาดเอกเหล็ก 1 ราง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
ตะโพน 1 ใบ ฉาบ 1 คู่
กลองทัด 1 คู่ กรับ 1 คู่
ฉิ่ง 1 คู่ โหม่ง 1 ใบ
ปี่พาทย์ไม้นวม มีเครื่องดนตรีคล้ายคลึงกับวงปี่พาทย์ไม้แข็ง เพียงแต่เปลี่ยนจาก ไม้ที่ใช้ตีระนาดเอก เป็นไม้นวม เปลี่ยนจากปี่ เป็นขลุ่ย และเพิ่ม ซออู้เข้าไปบรรเลงด้วยเท่านั้น
วงปี่พาทย์นางหงส์ใช้เครื่องดนตรีเหมือนกับวงปี่พาทย์ไม้แข็งทุกอย่างนอกจาก
-ใช้ ปี่ชวา แทน ปี่ใน
-ใช้กลองมลายู 1 คู่ แทน ตะโพนและกลองทัด
วงปี่พาทย์นางหงส์นี้ใช้บรรเลงเฉพาะในงานศพเท่านั้น วงปี่พาทย์มอญประกอบด้วยเครื่องดนตรีที่ได้รับอิทธิพลมาจากมอญ ได้แก่ ปี่มอญ ฆ้องมอญ ตะโพนมอญ และเปิงมางคอก เครื่องดนตรีของวงปี่พาทย์มอญนี้ ปิดทองหรือทาด้วยสีทองเกือบทุกชิ้น วงปี่พาทย์มอญคล้ายกับ วงปี่พาทย์ไม้แข็ง แต่มีข้อแตกต่างกันดังนี้
ใช้ปี่มอญ แทนปี่ใน
ใช้ฆ้องมอญ แทน ฆ้องวง
ใช้ตะโพนมอญ แทน ตะโพนไทย
และ เพิ่มเปิงมางคอกเข้า
(เปิงมางคอก ใช้เปิงมาง 7 ลูกเทียบให้มีเสียงสูง - ต่ำ ตามลำดับผูกร้อยเข้ากับคอกเปิงมาง) วงปี่พาทย์มอญนิยมบรรเลงในงานศพ เพราะมีทำนอง ฟังแล้วโหยหวนชวนให้เกิดความเศร้าใจ
ปี่ใน 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง
ตะโพน 1 ใบ
กลองทัด 1 คู่
ฉิ่ง 1 คู่
ปี่ใน 1 เลา ปี่นอก 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
ตะโพน 1 ใบ ฉาบ 1 คู่
กลองทัด 1 คู่ กรับ 1 คู่
ฉิ่ง 1 คู่ โหม่ง 1 ใบ
เป็นวงปี่พาทย์ที่สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัติติวงศ์ ทรงปรับปรุงขึ้นสำหรับ บรรเลงประกอบการแสดงละครดึกดำบรรพ์ ซึ่งเป็นละครที่เลียนแบบละครโอเปร่าของชาวตะวันตก เป็นละครที่มีฉากประกอบตามเนื้อเรื่อง ตัวละครร้องเพลงเอง การที่วงปี่พาทย์ชนิดนี้ ได้ชื่อว่าปี่พาทย์ ดึกดำบรรพ์ เพราะเรียกตามอย่างชื่อละครดึกดำบรรพ์ ที่แสดง ในโรงละครดึกดำบรรพ์ของเจ้าพระยา เทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ (ม.ร.ว. หลาน กุญชร)
**ปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์ มีเครื่องดนตรีที่มีเสียงนุ่มนวล ปราศจากเครื่องดนตรีที่มีเสียงดังแกร่งกร้าว เล็กแหลม หรือเสียงสูงมาก ๆ วงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องห้าปี่ชวา 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง
กลองมลายู 1 ใบ
ฉิ่ง 1 คู่
โหม่ง 1 คู่
วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องคู่ปี่ชวา 1 เลา ฉิ่ง 1 คู่
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
กลองมลายู 1 คู่ ฉาบ 1 คู่
กรับ 1 คู่ โหม่ง 1 ใบ
วงปี่พาทย์นางหงส์เครื่องใหญ่ปี่ชวา 1 เลา ฉิ่ง 1 คู่
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ระนาดเอกเหล็ก 1 ราง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
กลองมลายู 1 คู่ ฉาบ 1 คู่
โหม่ง 1 ใบ กรับ 1 คู่
วงปี่พาทย์มอญเครื่องห้าปี่มอญ 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง
ฆ้องมอญวงใหญ่ 1 วง
ตะโพนมอญ 1 ใบ
เปิงมางคอก 1 ชุด
ฉิ่ง ,ฉาบ ,กรับ
โหม่ง
วงปี่พาทย์มอญเครื่องคู่ปี่มอญ 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องมอญวงใหญ่ 1 วง ฆ้องมอญวงเล็ก 1 วง
ตะโพนมอญ 1 ใบ เปิงมางคอก 1 ชุด
ฉิ่ง ,ฉาบ ,กรับ
โหม่ง
วงปี่พาทย์มอญเครื่องใหญ่ปี่มอญ 1 เลา ฉิ่ง 1 คู่
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ระนาดเอกเหล็ก 1 ราง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ฆ้องมอญวงใหญ่ 1 วง ฆ้องมอญวงเล็ก 1 วง
ตะโพนมอญ 1 ใบ เปิงมางคอก 1 ชุด
กรับ 1 คู่ ฉาบ 1 คู่
โหม่ง 1 ใบ
มีเครื่องดนตรี ดังนี้วงเครื่องสายี่ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา ขลุ่ยอู้ 1 เลา
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องวงใหญ่ 1 วง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ตะโพน 1 ใบ กลองตะโพน 1 ใบ
ฆ้องหุ่ย 1 คู่ ซออู้ 1 คัน
กลองแขก 1 คู่ ฉิ่ง 1 คู่
ฉาบ 1 คู่ กรับ 1 คู่
วงเครื่องสายประกอบด้วยเครื่องดนตรีที่มีสาย ซึ่งมีเครื่องดีด และเครื่องสีเป็นหลักนำวงโดยซอด้วงแบ่งออกเป็น วงเครื่องสายวงเล็ก หรือ วงเครื่องสายเครื่องเดี่ยว จะเข้ 1 ตัว
ซอด้วง 1 คัน
ซออู้ 1 คัน
ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
โทน-รำมะนา
ฉิ่ง ,ฉาบ ,กรับ
โหม่ง
วงเครื่องสายเครื่องคู่จะเข้ 2 ตัว
ซอด้วง 2 คัน
ซออู้ 2 คัน
ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
ขลุ่ยหลิบ 1 เลา
โทน-รำมะนา
ฉิ่ง ,ฉาบ ,กรับ
โหม่ง
วงเครื่องสายผสมได้แก่วงเครื่องสาย ที่นำเอาเครื่องดนตรีอื่นๆ นอกเหนือจากที่กล่าวมา โดยนำเอาเครื่องดนตรีพื้นเมือง หรือของชาติอื่นเข้ามาร่วมบรรเลงด้วย เช่น แคน,ระนาด,ขิม,ออร์แกน,เปียโน,หีบเพลงชัก,ไวโอลิน หากนำเครื่องดนตรีชนิดใดมาผสมก็เรียกวงเครื่องสายผสมนั้น เช่น วงเครื่องสายผสมขิม, วงเครื่องสายผสมออร์แกน เป็นต้น วงมโหรีในสมัยอยุธยาวงมโหรีเกิดขึ้นมาจากการดัดแปลงวงขับไม้ในอดีตโดยนำพิณมาร่วมบรรเลงดัวยซึ่งเดิมมีีเครื่องดนตรีเพียง 2 ชิ้น แล้วเปลี่ยนคนขับลำนำมาเป็นคนร้อง และตีกรับพวง เปลี่ยนจากบัณเฑาะว์เป็นโทน พร้อมกับเพิ่มรำมะนา และขลุ่ยไปประสมร่วม ปัจจุบันวงมโหรีจะมีเครื่องดนตรีที่ประกอบด้วย เครื่องดีด สี ตี เป่า รวมกันเป็นการนำเอาวงปี่พาทย์ไม้นวม และวงเครื่องสายมาบรรเลงร่วมกันและเพิ่ม ซอสามสาย
ซึ่งเป็นเครื่องดนตรีสำคัญในวงมโหรีเข้าด้วยกัน ส่วนเครื่องดนตรีในวงปี่พาทย์ ซึ่งได้แก่ระนาดและฆ้องวงได้ทำการประดิษฐ์ให้มีขนาดเล็กลง เรียกว่าระนาดมโหรี และฆ้องมโหรี หรือฆ้องกลางวงมโหรีในปัจจุบันมี
3 ขนาด วงมโหรีเครื่องเล็ก หรือวงมโหรีเครื่องเดี่ยว ซอสามสาย 1 คัน
ระนาดเอก 1 ราง
ฆ้องกลาง 1 วง
จะเข้ 1 ตัว
ซอด้วง 1 คัน
ซออู้ 1 คัน
ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
โทนมโหรี 1 ใบ
รำมะนามโหรี 1 ใบ
ฉิ่ง ,ฉาบ ,กรับ ,โหม่ง
วงมโหรีเครื่องคู่ซอสามสาย 1 คัน ซอสามสายหลิบ 1 คัน
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ฆ้องกลาง 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
ซอด้วง 2 คัน ซออู้ 2 คัน
จะเข้ 2 ตัว ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
ขลุ่ยหลิบ 1 เลา โทนมโหรี 1 ใบ
รำมะนามโหรี 1 ใบ ฉิ่ง ,ฉาบ ,กรับ ,โหม่ง
--------------------------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------------------
วงมโหรีเครื่องใหญ่ซอสามสาย 1 คัน ซอสามสายหลิบ 1 คัน
ระนาดเอก 1 ราง ระนาดทุ้ม 1 ราง
ระนาดเอกเหล็ก 1 ราง ระนาดทุ้มเหล็ก 1 ราง
ฆ้องกลาง 1 วง ฆ้องวงเล็ก 1 วง
ซอด้วง 2 คัน ซออู้ 2 คัน
จะเข้ 2 ตัว ขลุ่ยเพียงออ 1 เลา
ขลุ่ยหลิบ 1 เลา โทน-รำมะนามโหรี 1 คู่
ขลุ่ยอู้ 1 เลา ฉิ่ง ,ฉาบ ,กรับ ,โหม่ง
